جملات وابسته و انواع آن

از موارد مهم زبان فارسی 3 جملات وابسته است این مقاله به این مطلب و انواع آن می پردازد   چگونه جمله ی هسته و وابسته را تشخیص دهیم ؟

—        
   نشانه ی جمله ی وابسته ،حرف پیوند وابسته ساز است . یعنی جمله ای که بعد از حرف پیوند وابسته ساز بیاید ،وابسته محسوب می شود و بخشی از جمله که وابسته ساز ندارد ، هسته است . مثلا ً در مثال بالا «انسان راه درازی در پیش دارد »هسته است و جمله ای که بعد از «که» آمده است : «مرگ یکی از گذرگاه های آن است» جمله ی وابسته است .

—            انواع حروف پیوند

—            پیوندها دو نوع اند :

—            1)      پیوندهای هم پایه ساز:واژه های دستوری «و»،«ولی»،«اما»،«لیکن»،«یا» و....دو جمله را هم پایه می کنند :

—            خیاط ها پول زر و سیم را گرفتند و کارگاهی عریض و طویل دایر کردند .

—            2)      پیوندهای وابسته ساز: واژه های دستوری «که»،«تا»،«زیراکه»،«هنگامی که»،«اگر»،««اگرچه»،««وقتی که»،««چون » و....جمله های پس از خود را به جمله ی هسته وابسته می سازند :او به خیاط خانه ی سلطنتی رفت تا لباس زربفت عجیب خود را بر تن کند .

—            پیوندهای پرکاربرد مانند «که »و «تا» گاه از جمله حذف می شوند ولی بالقوه وجود دارند:

—            قرار شد جشنی عظیم در شهر به پا شود=قرار شد تا جشنی عظیم در شهر به پا شود .

—            انواع پیوند های هم پایه ساز

—            پیوندهای هم پایه سازرامی توان به دودسته تقسیم کرد:

—            دسته اول:و –یا -ولی،اما،لیکن، بلکه

—            دسته دوم:1-هم..هم...2-چه.. چه..3-یا..یا..4-نه..نه...5-خواه..خواه..6-نه تنها..بلکه...

—            تفاوت این دودسته درآن است که هم پایه سازهای دسته اول فقط بین جمله ها می آینداما هم پایه سازهای دسته دوم درابتدای اولین جمله نیز می نشینند؛مثال:

—            دسته اول:اودرس می خواندوکارمی کند.اودرس می خواند ولی کارنمی کند.

—            دسته دوم:

—            اوهم درس می خواند هم کارمی کند

—            اونه تنهادرس می خواندبلکه کارهم می کند

—            کاربردهای پیوندهای هم پایه ساز

—            کاربردپیوندهای هم پایه ساز،«درون جمله»باکاربرد آن ها«بین جمله ها»تفاوت دارند.در درون جمله واژه هاوگروه های دوسوی خودراهم نقش می کنند؛نمونه:

—            من وبرادرم درس می خوانیم.برای من آب یاچای بیاور.

—            جمله های که بین آن هاپیوندهای هم پایه سازبیاید،درمستقل بودن،پایه بودن یا پیروبودن یکسان هستند؛یعنی اگرجمله ی اول مستقل باشدوجمله ی بعدی با آن هم پایه شود،آن هم مستقل است.و اگرجمله اول پایه باشد؛جمله دوم هم،پایه است ونهایتاًاگرجمله اول پیروباشدجمله دوم نیز،پیرواست؛نمونه:

—            من درس می خوانم واوکارمی کند.

—            اگراودرس بخواندمن کارمی کنم وبه اوکمک می کنم.

—            چگونگی قرار گرفتن جمله ی وابسته

—            1-   پیش از هسته :

—            تا درس نخوانی، موفق نمی شوی.

—            2-پس از هسته:

—            به یاد داری که چگونه سال های سخت را پشت سر گذاشتی ؟

—             

—            3- در ضمن هسته:

—            از بهاری که در راه است،سخن می گویم .

—             

—            جمله های مرکبی که چند وابسته دارند

—            اگر جمله ی مرکب چند وابسته داشته باشد صورت های زیر محتمل است:

—            الف) جمله های وابسته با هم، هم پایه اند :

—            به او سفارش کردم که کتاب را بخرد و آن را به سختی مطالعه کند.

—            در این صورت جمله های هم پایه وابسته یک هسته اند .

—            ب) جمله های وابسته خود هسته ی  جمله وابسته ی دیگری هستند :

—            به دوستم گفتم که بیاید تا با هم مطالعه کنیم .

—            در جمله ی بالا «با هم مطالعه کنیم » وابسته ی «بیاید » است . تعداد وابسته ها از لحاظ نظری نامحدود است . اما در زبان فارسی بیش از 6 یا 7 نیست .

—            جمله هایی که چند پایه دارند

—            جمله ی هسته نیز می تواند بیش از یکی یعنی دو ،سه یا چند قلو باشد . در این موارد ً هسته ها با پیوند هم پایه ساز به هم مربوط می شوند :

—            اگر تلفن کرد ،تو حتما ً برو و او را ببین .    

—            می توان فرمول کلی جمله را در زبان فارسی چنین نوشت : (وابستهْ )+ هستهْ +( وابستهْ) .

—             کمانک نشانه ی اختیاری بودن و دایره کوچک بالای کلمات نشانه امکان تکرار است .